امضا کنندگان بی ارزش
از چه کسی امضا بگیریم؟
مدتهاست که قصد داشتم متنی بنویسم پیرامون یک مسئله ی فرهنگی که در عین سادگی متأسفانه توجه و التفاتی به آن نمی شود. دیدن قسمت هایی از برنامه ی تلویزیونی خندوانه عزمم را برای نوشتن جزم کرد.
مطلع
هر جامعه ای را شاید بتوان به عوام و خواص تقسیم کرد. از آنجا که نمی خواهم وارد پیچیدگی های نظری مباحث جامعه شناسی بشوم اجمالا به یک تعریف ساده از خواص و عوام اکتفا می کنم. افرادی از جامعه را خواص آن جامعه می دانم که از نظر فرهنگی –بمعنای اعم- اثر گذار هستند و عوام نیز به تبع، همان افرادی هستند که اثر فرهنگی خواص را می پذیرند.
ریشه ی نزاع
در میان خواص ما طبقات مختلفی وجود دارد که من تنها به یک صنف آن ها در این نوشته می پردازم. هنرمندان قطعا یکی از اقشار موثر در عرصه ی فرهنگی کشور هستند و هنرمندان سینما و تلویزیون از بین آن ها ابعاد فرهنگی پیچیده تری نیز پیدا می کنند. تفاوت این قشر با اقشار دیگر این است که در هنر بازیگری سینما و تلویزیون ذاتا اثر هنری تصویری است از خود هنرمند. یعنی هنرمند و اثرش در ظاهر نیز به یک دیگر ضمیمه شده اند و اصلا می توان گفت دو روح اند در یک جسم.
یک مجسمه ساز وقتی محصول هنری خود را تولید می کند محصول او در ظاهر یک ماده ایست غیر از خود او اگر چه سنخیت معنوی بین او و اثرش پابرجاست ولی یک بازیگر علاوه بر این سنخیت معنوی، ظاهر مادی خودش نیز در اثر وجود دارد بعبارت دقیق اثر و ظاهر مادی او عینا یکیست.
این مسئله ابعاد اجتماعی پیچیده تری به رابطه ی هنر و هنرمند در سینما با جامعه و مخاطب می بخشد که قطعا در اثر یک موزیسین و یا خطاط یا نقاش یا عکاس و ادیب و ... وجود ندارد.
بنا بر این توضیحات می توان گفت که دیده شدن «شخص هنرمند» در این قشر خاص به معنای اتم کلمه مصداق پیدا می کند. یعنی خود بازیگر با این که در ایفای نقش خود نیز تابع هدایت و رهبری کارگردان بوده است ولی این مشخصه های هنر بازیگری یک اهمیت مازادی را نیز برای شخص بازیگر -ماورای کارکتر- او ایجاد می کند. پس یک بازیگر علاوه بر کارکتر او که جزئی از مجموعه ی کل فیلم است بشخصه نیز می تواند آثار فرهنگی جدی را برای اجتماع به ارمغان بیاورد. بخصوص اگر در امتداد زمان و کارکتر های مختلف نقش ایفا کند ذهنیتی در بین جامعه از شخص او ایجاد می شود که ماحصل اشتراک کارکتر های او به ضمیمه ی مصاحبه ها و گفت گو های شخصی او در رسانه هاست. بطور مثال بازیگر پیشکسوت سینمای ایران پرویز پرستویی با تمام تنوع نقش هایی که ایفا کرده است یک تداعی خاصی در ذهن مخاطبین سینما ایجاد کرده که قطعا با مثلا محمد رضا گلزار یا بهرام رادان متفاوت است. کاری نداریم.
اصل مطلب
خب تا اینجا که توضیح واضحات بود. شاید دیگر نیازی نباشد به عمق تأثیر این ابعاد که مختص هنر بازیگریست اشاره کرد چرا که اطاله ی کلام است و توضیح اوضح.
آنچه برای من مهم است و باعث آزار من می شود این است که این قشر هنرمند چقدر به لوازم و آثار ابعاد شخصی زندگی خود در اجتماع ملتفت هستند؟!
در ایران و در بین افراد عوام یک سری ارزش ها و رسم و رسومات و سنت های اخلاقی وجود دارد البته مفاسدی نیز هست ولی آنچه بنده را بر آن داشت که این چند خط را بنویسم این است که با نگاهی به حوزه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی این قشر خاص در میابیم که متأسفانه اکثر مفاسد اخلاقی که در جامعه درحال رشد است بصورت عمیق و گسترده ای در این قشر به چشم می خورد.
تجمل گرایی و اشرافی گری در این قشر یک عادت و اصل مسلم است. از هزینه ی منزل شخصی تا خودروی چند صد میلیونی تا لباس های مارک دار و گران قیمت و آرایش های مفصل و زننده و خوش گذرانی های بی مورد، سفرهای پرخرج، قرارداد های چند ده یا صد میلیونی و ... .
ابتذال در رفتار، عدم توجه به مسائل خانواده، طلاق، ارتباط های غیر اخلاقی و خیانت به همسر، عدم تقید به حتی حداقل های اخلاقی جامعه و ... .
شهرت طلبی، شهوت دیده شدن، حسادت، غرور و کبر در برخورد با مردم، بی تفاوتی نسبت به لغزش های هم صنفی های خود، عدم توجه به انتقادات و ظرفیت پایین نسبت به نقد، افسردگی و عدم تحمل در برابر مشکلات و فشارها.
حتی در موضع گیری های سیاسی از بین آن ها که نسبت به این مسائل بی تفاوت نیستند غالبا رفتار صحیح و منطقی به چشم نمی خورد. اگر روزی کاندید مورد علاقه شان رای نیاورد با الفاظ رکیکی منتخب مردم را خطاب می کنند و اگر روزی کاندید مد نظر آن ها به قدرت برسد شروع به تخریب دیگران می کنند.
در همه ی این رذائل –که نیازی به ادامه ی آن نیست- متأسفانه قشر هنرمندان سینما و تلویزیون ما سرآمد هستند. البته من نیز بالوجدان می دانم که بسیاری از هنرمندان ما زندگی پاک و اخلاقی و متعهدانه ای دارند ولی در تحلیل جامعه شناسانه وقتی یک قشر خاص مد نظر قرار می گیرد قاعدتا باید میانگینی از مجموع افراد که چهره ی اجتماعی قشر مذکور را ترسیم می کنند لحاظ کرد.
یکی از مسائل انسانی که در دین اسلام نیز مورد اهتمام جدی شارع قرار گرفته است توجه نظام اسلامی و افراد جامعه ی اسلامی به بحث فقر است. متأسفانه این قشر از هنرمندان با سبک زندگی خود فقر را که در درجه ی اول صرفا محرومیت مادی است تبدیل به یک آسیب عمیق تربیتی و افسردگی شدید روحی در جامعه می کنند. زندگی تجملی و ولخرجی های سرخوشانه ی این قشر تحمل فقر اقتصادی را در میان توده ی مردم از بین می برد. اتفاقا این قشر می تواند در این شرایط سخت اقتصادی با زندگی ساده و کم خرج خود موجبات همدردی و همدلی خود با هموطنانش را فراهم کند. فکرش را بکنید مردم بازیگر محبوب خود را در خودرویی هم طراز و هم قیمت خودروی متوسط خود در خیابان ببینند. جدا چه احساس رضایتی از زندگی و شرایط مالی و اقتصادی خود خواهند کرد؟! این رفتار مثبت بی نهایت در امید به زندگی و احساس رضایت مردم تأثیر دارد و خلاف آن نیز به همین عمق باعث از بین بردن آسایش و امید در جامعه خواهد شد.
امروزه با رشد شبکه های اجتماعی، مردم بیش از پیش از این صنف شناخت پیدا کرده اند و یکی از تفریحات آن ها سرک کشیدن به زندگی شخصی بازیگران است که خود آن را به اشتراک گذاشته اند. کافیست در بعضی موارد کامنت های مردم را برای پست های هنرمندان مطالعه کنید تا میزان حسرت ، نفرت ، خشم ، حسادت و افسردگی را در آن ها مشاهده کنید. اگر هم مضامین محبت آمیز بکار می رود از باب آهی است که در دل بر کمبود های خود می کشد و آن را در زندگی آن ها جستجو می کند و به جرئت می توان گفت فاقد یک الگوگیری مناسب و محبت ناشی از شناخت و کمال است.
در آخر این که:
مردم عزیز و شریف ایران باید بدانند که در بسیاری از موارد کسی که باید امضا بدهد آن ها هستند و آن که باید امضا بگیرد افراد همین قشر هستند که در بسیاری از موارد از لحاظ انسانی سطح پایین تری دارند ولی بخاطر فعالیت در این شاخه ی هنری به شهرت رسیده اند. بازیگری که در زندگی شخصی اش به بن بست رسیده و از همسرش طلاق گرفته و خانواده ای ندارد، بازیگری که دغدغه اش در بهترین حالت خود نمایی و محبوبیت و شهرت بیشتر است و بازیگری که حتی قادر نیست از کوچکترین موهبت های مادی چشم بپوشد بخاطر راحت زندگی کردن دیگران امضایش چه ارزشی دارد؟! در حالی که این مردم ایران هستند که در طول تاریخ با اخلاق و شجاعت و دلیری و وطن پرستی و همدردی و دلسوزی خود نام ایران را بر فراز بسیاری از ملتها و فرهنگ ها نگه داشته اند. ملت ایران بدون نیاز به این اقشار هشت سال دفاع مقدس از جان و مال و فرزندان خود گذشتند و امروز نیز اگر لازم باشد پا به رکاب خواهند شد.
